Renovatie met respect voor de gebouwgeschiedenis
De herontwikkeling van de bedrijfsterreinen van het voormalige Grasso complex biedt de afgelopen jaren een nieuwe bodem voor innovatie en ondernemerschap in de stad. Sinds de verwerving van de gebouwen en de gronden eind jaren 90 door de afdeling Woon- en Grondzaken van de Gemeente ‘s-Hertogenbosch is er veel veranderd. De voormalige eigenaar GEA Nederland, als onderdeel van GEA Global, wordt in de nieuwe situatie huurder van het historische deel van het Grasso complex. De gemeente in de rol als gebouweigenaar en GEA-Grasso als huurder hebben samen de handen ineen geslagen om een deel van de historische gebouwen nieuw leven in te blazen en te investeren met het oog op de toekomst van gebouw en bedrijf. Stefan van Veldhoven, Bouwmanager Maatschappelijk Vastgoed, geeft een korte rondleiding en licht de recente werkzaamheden op dat deel van het terrein uitgebreid toe.
Stefan begint met het aanwijzen van de vele, nog zichtbare geweer- & granaatinslagen op de nagenoeg alle historische gebouwen. “Na de Tweede Wereldoorlog worden het hoofdkantoor en de bedrijfshallen benoemd tot Rijksmonumenten. Er is aan het einde van de 2e wereldoorlog flink gevochten rondom het stationsgebied van ‘s-Hertogenbosch en dat liet grote schade na aan deze gebouwen. Het herstel is destijds gedaan door de medewerkers van Grasso. Het uitgangspunt van elke restauratie op het terrein is dat deze schade, en daarmee de geschiedkundige waarde, te behouden.”
We komen aan bij een bijgebouw, gelegen achter het huidige kantoor en de bedrijfshallen van GEA-Grasso. Dit gebouw is jarenlang niet in gebruik geweest. GEA-Grasso heeft echter behoefte aan een integratie van dit gebouw in haar bedrijfsvoering. Stefan licht toe: “Als verhuurder denkt de gemeente ‘s-Hertogenbosch graag mee en samen met de huurder hebben we ons gebogen over de vraag hoe GEA-Grasso haar bedrijfsvoering kan optimaliseren. Hierbij heeft de gemeente de wens om het gebouw te verduurzamen. Op basis van een verwachte besparing op de energierekening omarmt de huurder dit ook. En zo ontstaat een gedeeld opdrachtgeverschap. De gemeente neemt het uitgesteld onderhoud hierin mee om de verhuur van kantoor en bedrijfspand toekomstbestendig te maken.”
Met dit uitgebreide Programma van Eisen komt het uit Raamsdonksveer afkomstige architectenbureau BBM aan tafel. Dit restauratie architectenbureau doet specifiek en minutieus onderzoek naar de huidige staat van het bijgebouw en schrijft het bestek en de opdracht uit. Er volgt een traditionele manier om tot de aannemerskeuze te komen. “We wilden voorkomen dat de markt teveel eigen keuzes ging maken. De expertise over waar de nieuwe ruimtes aan moesten voldoen, kwam vooral vanuit de huurder, dus dat was logisch.”, aldus Van Velhoven. Er volgt een langdurig traject van aanbesteding waarbij ook Van den Bouwhuijsen is gevraagd. Zij blijkt de economisch meest voordelige aanbieding te hebben en komen in aanmerking voor de opdracht voor renovatie, restauratie en verduurzaming in een.
Voordat het tot een opdracht kan komen zijn wel substantiële bezuinigingen in de renovatiebegroting nodig. Stefan gaat met Van den Bouwhuijsen’ projectleider Adrie Aarts, de installateur en de mensen van de afdeling Restauratiezorg van de gemeente op zoek naar bezuinigingen in de aanneem- en installatiesom. Op enkele onderdelen van de voorgenomen volledige restauratie volgt de soberdere keuze en zich te beperken tot de noodzakelijke werkzaamheden ten behoeve van instandhouding. Ook het origineel terugbrengen van de lichtstraten in het dak na de gebouwen blijkt financieel een brug te ver te zijn. Dit pakket aan maatregelen resulteert in voldoende bezuiniging. “We hebben met elkaar het lef gehad om soms rigoureuze maatregelen te nemen. Ook Van den Bouwhuijsen laat hierin zien dat ze meedenken en begrip hebben voor de budgetkeuzes. Het was een uitdagend traject maar ik kijk er met een voldaan gevoel op terug”, vertelt Van Veldhoven.
In het voorjaar van 2023 gaat het bouwteam van start. Stefan vervolgt: “De karakters van de betrokken personen op kantoor en bouwplaats waren precies wat wij zochten bij dit project. Ook onder tijdsdruk budgetbewust kunnen werken. Alle werkzaamheden vinden bovendien plaats terwijl de fabriek gewoon open is, dat vraagt meedenken en flexibiliteit. Het was voor velen echt even wennen om te werken volgens de strikte veiligheidseisen op het terrein van GEA-Grasso. Hierbij komt dat er nauwelijks ruimte was voor een bouwplaats. Dat betekende just-in-time leveringen en hele goede afspraken over waar je de auto’s, het materiaal en de mensen wel en niet kunnen staan. Soms een hoofdbreker en stressfactor.”
De planning van Van den Bouwuijsen is vanaf dag 1 onder controle en dat is volgens Van Veldhoven een groot pluspunt. Binnen 290 werkbare werkdagen wordt het gebouw opgeleverd aan de gemeente en GEA-Grasso. Kenmerkend voor het Bossche bouwbedrijf is dat er hierbij wordt gewerkt op basis van vertrouwen.
(Bron beelden: Gemeente archief, Erfgoed gemeente ‘s-Hertogenbosch)